De vrijheid om ‘nee’ te zeggen.

Reflectie over intuïtief eten als een daad van stil verzet. 

Wandelende filosofen. Ik heb er iets mee. Een gedeelde voorkeur die in het uitoefenen ervan voelt als een warme verbinding, over eeuwen en afstanden heen. Hoeveel wandelen gebeurde al in denken verzonken, hoeveel denken al door wandelen gevoed?

Zo las ik graag de Deense filosoof Søren Kierkegaard, die dagelijks lange wandelingen door Kopenhagen maakte. Wandelen als lichaamsbeweging, maar vooral als denkoefening, als essentiële manier om diepgaand na te denken en gedachten te ordenen. We wandelen met Kierkegaard mee voor een blik op het eerste principe van intuïtief eten.

Hij geloofde dat vrijheid niet iets is dat je krijgt, maar iets dat je oefent. Vrijheid ontstaat volgens hem op het moment dat je ‘nee’ durft zeggen tegen dat wat je klein houdt, tegen dat wat je vervreemdt van jezelf. Een daad van rebellie, om trouw te blijven aan jezelf. Echte vrijheid is dan niet de afwezigheid van regels of grenzen, maar de moed om ‘nee’ te zeggen tegen wat je vast houdt en te kiezen wat voor jou waarachtig is.

“Vrijheid betekent niets anders dan de mogelijkheid om ‘nee’ te zeggen.” – Søren Kierkegaard

En ook al leven we in een samenleving die haar vrijheid met nadruk zal verdedigen, toch blijkt ‘nee’ zeggen geen eenvoudige opdracht.

Een treffend voorbeeld daarvan is de dieetcultuur.

Moeilijk te bevatten in enkele zinnen, maar ‘een geheel van overtuigingen en normen waarin je kledingmaat al te vaak verward wordt met succes, gezondheid of zelfdiscipline’ of ‘een cultuur die je influistert dat je lichaam pas goed genoeg is als het kleiner, strakker of lichter wordt’, komt alvast in de buurt. Je snapt het plaatje.

Binnen een dergelijk systeem ontstaat een voortdurende druk om te controleren, te meten en te verbeteren. We gaan dat normaal vinden, bijna vanzelfsprekend. Streven we er niet allemaal naar de best mogelijke versie van onszelf te zijn? Reken maar van yes! Alleen, wat is dat dan, die best mogelijke versie?

Diëten lijken daarin houvast te bieden: regels, structuur, beloftes. Loopschoenen aan en gaan. Maar ze brengen zelden tot nooit wat ze beloven. Ze leiden niet tot rust, niet tot vertrouwen, en al helemaal niet tot een liefdevolle relatie met je lijf en jezelf. Daarbovenop zijn ze zelden een duurzame bijdrage aan je gezondheid, fysiek noch mentaal. Jammer genoeg wordt op lange termijn vaak (overweldigend vaak!) net het tegendeel waar. Dat kunnen we geen individueel probleem meer noemen, maar een systemisch. Het is een gevolg van een geheel dat winst maakt op onzekerheden.

Intuïtief eten nodigt je uit om uit die kringloop te stappen.

Dat loslaten kan voelen als controle verliezen, maar precies daar ontstaat ruimte. Ruimte om opnieuw te luisteren, te voelen, te vertrouwen.

Lees je hier dat gewicht geen factor kan zijn in gezondheid? Nee, je leest wél dat de werkelijkheid véél genuanceerder is dan dat. Het gaat dan vooral om hoe breed we onze blik kunnen openen.

Want: durven we daarnaast ook andere vragen stellen?

Hoeveel schade wordt er veroorzaakt door een al te eenzijdige focus op gewicht? Door stigma, schaamte, of het uitstellen van zorg? Wat doet dat met gezondheid, met zelfbeeld, met levensvreugde? En als we weten dat diëten zelden duurzaam zijn – en zelfs de grootste voorspeller van gewichtstoename op lange termijn – waarom blijft het dan zo’n drempel om breder te kijken? Want de schade is reëel en houdt mensen gevangen in cirkels die op geen enkele manier hun gezondheid ten goede komen.

Wat als we Kierkegaard volgen en ervoor kiezen ‘nee’ te zeggen?

Wat als we onze eigenwaarde loskoppelen van een getal op een weegschaal? Wat als we de energie die naar de buitenkant gaat, naar binnen zouden keren? Hoeveel vrijheid én gezondheidswinst ligt er in die keuze?

Het eerste principe van intuïtief eten – verwerp de dieetcultuur – is in de basis een vorm van stil verzet. Je kan besluiten: ik doe niet meer mee. Wie intuïtief leert eten, begint het gangbare kader te bevragen: wat betekent het écht om gezond te zijn, in lijf én hoofd? En wat zijn duurzame stappen in die richting?

Filosofe Hannah Arendt was minder een wandelende denker, maar had wel een en ander te zeggen over vrijheid. Zo schreef ze dat vrijheid niet ontstaat door te gehoorzamen, maar door actieve participatie: actief deelnemen aan de wereld, door zelf te denken, te oordelen en te handelen. Dat is precies wat er gebeurt wanneer je de dieetcultuur verwerpt. Je neemt opnieuw eigenaarschap over wat goed voelt en wat goed doet voor jouw lichaam, en laat de opgelegde regels los. Intuïtief eten wordt zo een daad van actieve participatie in je eigen leven – een oefening in vrijheid, mens-zijn, en vertrouwen.

En zou dat kunnen zijn hoe echte verandering begint?

Door het zelf anders te doen. Door ons denken te herstellen. Door onze kinderen bredere perspectieven te geven. Door nuance te brengen in gesprekken.

Door ‘nee’ te zeggen tegen wat niet (meer) klopt en daarmee ‘ja’ tegen een leven dat ruimer, zachter en vrijer voelt. Een leven dat een betere ondersteuning biedt aan alle uiteenlopende factoren die van invloed zijn op je gezondheid.

Ruimte voor reflectie.

• Waar hoor jij de stem van de dieetcultuur in je dagelijks leven? Op welke momenten voel je dat je eigen oordeel wordt overstemd door wat ‘hoort’?

• Hoe zou het zijn om daar nee tegen te zeggen? Welke vrijheid kan dan ontstaan?

• Welke daad van actieve participatie kan jouw vrijheid ondersteunen?

Geschreven door Binke Hoeken, voedingsdeskundige en filosoof.

Bracht deze tekst jou iets? Laat mij weten wat je ervan vond, deel hem met iemand of schrijf je in op mijn nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.